جمال شاهد در نظر سعدی* (نگاهی به اندیشه های جمال پرستانه سعدی)

عقیده به تجلّی ربوبیّت در مظهر بشری، یا مطالعۀ جمال معنی در آینۀ طلعت شاهدان، شیوه برخی از صوفیّه در جمال پرستی بوده است. به عقیدۀ این گروه، نظر کردن به نکورویان، به شرط آنکه از روی شهوت نباشد بلکه به قصد اعتبار باشد و ناظر از مشاهدۀ شاهد، به غایب عنایت کند و جمال صانع را در صنع بیند، جایز است. سعدی نیز مانند عارفان منسوب به این مکتب، پرستش جمال صوری و عشق مجازی را راه وصول به جمال مطلق می دانست. مطالعه آثار سعدی و اشارات پژوهندگان نشان می دهد که عوامل و زمینه های متعددی سعدی را مشتاق جمال طلعت نیکورویان کرده است. او زیبارویان و حتی همه هستی را شاهد و مظهر جمال الهی می دانست. از این رو برای مشاهدانِ جمال، در صورت عنصریِ انسانی، شرایطی قایل شده و معتقد است که هر فرد کوردل و ظاهربین و بی بصری، نباید به جمال خوبان بنگرد، بلکه این نظربازی و عشق ورزی، باید عاری از اغراضِ نفسانی باشد. این جستار دیدگاه جمال پرستانه سعدی را در غزلیات وی بررسی می کند و کیفیت، شرایط و عوامل جمال پرستی را در آیینه شواهد اشعار سعدی نشان می دهد.